Skrevet av Stein Mortensen ved Havforskningsinstituttet, som er en av IntraFish sine faste gjesteskribenter. De øvrige er: Dag Sletmo i DNB, advokat Halfdan Mellbye i firmaet Sands, styreleder i Salmar Aker Ocean Atle Eide, økonomiprofessor Bård Misund, oppdretter Sondre Eide og ulike bidragsytere i Sjømat Norge.
Da er bra at politikarane no vil leggja betre til rette for innovasjon og utvikling av lukka anlegg i sjø for matfiskproduksjon. Miljøteknologiorninga, som no har vore på høyring, kan gje gode incentiv for innovasjon og utvikling. Men ordninga må utformast på rett måte.
Vert ordninga forma ut klokt, kan den stimulera til teknologiutvikling som vil redusera miljøpåverknaden frå næringa. Samstundes kan nye areal opnast for kystnært havbruk. Dette vil styrkje den norske konkurransekrafta, og bidra til å skape verdiar og arbeidsplassar for lokalsamfunn langs heile kysten. Dette gjeld direkte i lakseproduksjonen, men også innan teknologi-, leverandør- og verftsindustrien.
Forslaget om eigne miljøteknologikonsesjonar har stort potensial, men treng litt justering for å treffe blink. Effektkriteria som er sett opp, med null utslepp av lakselus/larver og minimum 60 prosent oppsamling av slam, er positivt. Ordninga bør imidlertid stimulera til å halda laksen i merdteknologi som oppfyller desse krava gjennom heile livsløpet i sjø. Alternativt kan ordninga fort enda opp som ei rein postsmoltordning i sjø, der fisken alltid vert overført til opne merdar når den kjem opp i i storleik.
Vil auke innovasjonshastigheita
Om ein stiller krav om at laksen skal stå i anlegg som oppfyller effektkrava gjennom heile livsløpet i sjø altså fram til slakting, vil ein stimulere næringa til å ta ut heile potensialet til lukka anlegg i sjø. Noko som vil auke innovasjonshastigheita betydeleg på utvikling av lukka anlegg. Dette kan samanliknast med elbil-satsinga som Noreg har vore eit føregangsland på. Utan dei rette incentiva hadde ikkje satsinga blitt ein like stor suksess.
Nøytralitet til både teknologi og lokalisering er normalt bra for å stimulera til maksimal innovasjon. Men ut frå eit reint fiskehelseperspektiv bør den tiltenkte teknologien ha vore utprøvd på fisk før ein går opp i volum. Dette kan stillast som eit av prekvalifiseringskrava for kunne delta i ordninga.
I høve geografisk plassering er det klokt om ordninga prioriterer områda som er raude og gule i trafikklysordninga. Det seier seg eigentleg sjølv at effekt og potensialet for lukka anlegg vil vera størst i desse områda. Når ein har fått teknologien til å fungera i raude og gule område, kan ein lett overføra teknologien til dei andre produksjonsområda. Ordninga kan dermed også leggja til rette for at alle produksjonsområda langs kysten kan ta del i målsettinga om ei femdobling av verdiskapinga frå næringa innan 2050.
Kan ikkje halde igjen på volum
Høyringsutkastet frå Nærings- og fiskeridepartementet legg opp til å dele ut konsesjonar for maksimalt 15.000 tonn første året. Dette volumet bør aukast monaleg for styrkja etterspørselen etter nye løysingar og betre teknologi. Reint prinsipielt bør utlyst volum for lukka anlegg vera større enn potensiell MTB-vekst etter trafikklysmodellen. På den måten vrir ein gradvis næringa mot ein høgare produksjonsandel i lukka anlegg i sjø.
Ordninga må ha klåre ambisjonar om å stimulera til teknologiutvikling som driv næringa vidare, slik at konkurransekrafta for norsk lakseproduksjon aukar. Då kan vi ikkje halde igjen på volum. Vi må heller tørre å gje gass, enn å bli forbikjørt.
Ein annan viktig føresetnad for at ordninga skal bli vellukka er eit godt system for tildeling av konsesjonane. Erfaringane frå utviklingskonsesjonane er ikkje berre gode. Enno, fem år etter at ordninga vart avslutta, er det framleis søknader som ikkje er slutthandsama. Samstundes såg ein at tildelingane for ofte vart vilkårlege. Potensielt gode prosjekt fekk ikkje løyve, medan andre prosjekt kanskje ikkje burde fått klarsignal.
Beintøff konkurranse
Norsk havbruksnæring har ikkje tid til ein treig prosess denne gongen. Konkurransen med utanlandske aktørar er beintøff, og vi må sørgje for at utviklinga og innovasjonen i Noreg går raskare enn hos våre konkurrentar. Søknadsprosess og sakshandsaming knytt til miljøteknologiordninga må difor vera straumlinjeforma, og basert på tydelege og objektive prekvalifiseringskrav.
Da er gledeleg at vi no er i gang med etablering av ei ny miljøteknologiordning.
Me treng framsynte politikarar, som tek grep for å auka norsk konkurransekraft. Verda treng norsk sjømat, og potensialet er stort. Vidare vekst må imidlertid væra berekraftig, og med rett utforming vil miljøteknologiordninga gje gode incentiv som tek oss i rett retning.
