Sølvguten frå Hålandsdalen

- Eg er ein konkurransemann og håpar at ting skjer raskare og raskare, og betre og betre. Det føler eg dei tilsette i Eide Fjordbruk også gjer. Me vil fôre meir i morgon enn me gjorde i dag, seier han.

Stafettsølv

Men lat oss starte med skiskyting. I 2008 var Eide nemleg med på stafettlaget som tok VM-sølv for Noreg i ungdom- og junior-VM i tyske Ruhpolding. På det tyske vinnarlaget gjekk Benedikt Doll, som vart verdsmeister for seniorar på 10 km i 2017 og tok OL-bronse i Pyeongchang i fjor med det tyske stafettlaget. På plassen bak Noreg kom Italia med Lukas Hofer på laget. Hofer har seinare to bronsemedaljar i miksstafett; i Sotsji-OL i 2014 og Pyeongchang i 2018.

- Eg var vel høveleg god, seier Eide med eit smil.

På dei to individuelle distansane i verdsmeisterskapen vart han nummer 8 og 9.

Det var skiskyting som var idretten frå han var 6-7 år. Hålandsdalen, der Eide bur, har fostra mange skiskyttarar der dei mest kjente truleg er søstrene Ann-Elen og Liv Grete Skjelbreid som har henta heim mange medaljar i ulike valørar. Køyrer du gjennom bygda, er det uunngåeleg å leggje merke til at skiskyting har sett sitt preg på folka som bur der.

Men Eide spela også fotball. Det gav han seg med som 14-åring.

- Fotball var kjekt, men skaderisikoen vart for stor, seier han.

Brutalt å bli best

Men sjølv om fotballen vart droppa var det likevel ein skade som skulle setje stoppar for ein mogeleg skiskyttarkarriere. Eit uhell på rulleski sommaren etter VM-sølvet førte til at nakken vart knekt. Erfaringane frå konkurransen har han likevel teke med seg vidare i livet og overført til andre arenaer.

- Det å bli best er brutalt. Sjå på Ole-Einar Bjørndalen. Me tenker litt som han i vår bedrift. Det ein gjer i dag er ikkje godt nok i morgon. Mentaliteten er at ein må endre seg og bli betre og betre. Skia må gli litt fortare eller stavane må bli litt lettare eller stivare, seier han.

Slik er det med oppdrett også. Det er dei små tinga som må gjerast litt betre.

- Fôringa må vere litt betre, ein må kontinuerleg jobba med å røkte fisken, biologien og setje inn preventive tiltak mot lus. Smolten må gå litt fortare, rogna må bli litt betre selektert.

- Eg er glad for å ha med meg erfaringa frå idretten, men veldig glad for å kunne jobbe med laks også. Å få utvikle bedrifta slik at det er mogeleg å overlevere dette også til neste generasjon, seier han.

Rask vekst

Sølv er det likevel mykje av i kvardagen. I merdane til selskapet blenkjer det av sølvblank laks. Og dei siste åra er det blitt langt fleire av dei.

Våren 2016 fekk selskapet fire nye laksekonsesjonar etter å ha vunne fram i ei erstatningssak mot staten. Det har gitt solid vekst for selskapet som i fjor vart kåra til gasellevinnar av Dagens Næringsliv. omsetnaden har auka frå vel 200 millionar kroner i 2015 til knappe 900 millionar kroner i 2017.

- Dei fire løyva betydde enormt mykje. Det er ikkje til å legge skjul på at dette er ein bransje der ein bør vere litt spreidd. Du er sårbar om du ikkje har fleire strenger å spele på, seier han.

Sist veke vart det også klart at Fiskeridirektoratet gav selskapet medhald i klagen på visningstillatelse til prosjektet Salmon Eye.

- Visningsanlegget blir veldig kjekt. Det er rett og slett gøy. Og det skal sjå minst like bra ut som på teikninga. Det er den oppgåva som er gitt. Det skal vere skikkeleg. Men det er ein prosess som står att. Eg har håp om at det kan vere ferdig i løpet av nest år, me har jo lyst til å vise fram næringa i dag, men i søknaden er det sommaren 2021 som er sagt at det skal vere klart, seier han.

Lus, sjukdom og dødelegheit

Selskapet har vokse dei siste åra og er i dag rundt 45 tilsette. Og det blir fleire. Neste haust skal selskapets nye settefiskanlegg, som dei byggjer saman med Lingalaks på Ænes i Kvinnherad, stå ferdig. Det vil auke talet på tilsette, og det blir også behov for fleire ved visningssenteret i Rosendal litt lengre ute i Hardangerfjorden, når det står klart.

- Det er ikkje noko mål å ha flest tilsette, me skal ha dei flinke og engasjerte folka. Jobben min er veldig kjekk, der eg har mange flinke folk rundt meg. Det er ein kjekk kvardag med mange utfordringar, der me står saman og prøver å utvikle oss, seier han.

- Kva er dei største utfordringane?

- Det er lus, sjukdom og dødelegheit. Dødelegheita har auka betrakteleg dei siste åra. Det heng saman med fleire lusebehandlingar og at fisken må handterast oftare. På enkelte anlegg har me vore oppe i 10 og 14 behandlingar med mekanisk avlusing. Det svir. Fisken likar ikkje det. For nokre år sidan låg me på rundt 5 prosent dødelegheit, no er det oppe på rundt 15 prosent, fortel han.

Det er likevel under snittet i Hordaland som er over 20 prosent. Men selskapet har tatt grep for å gjere noko med akkurat det.

Investerer i 50 millionar kroner på tubenøter

Eide Fjordbruk har i år investert rundt 50 millionar kroner i tubenøter som skal halde lusa vekke. Investeringa i større settefisk på Ænes kostar rundt ein halv milliard kroner, og større settefisk skal også bidra til mellom anna mindre lus.

- Når me måtte opp i 10 og 14 avlusingar så såg me jo at dette ikkje gjekk. Me måtte gjere noko. Bror min Erlend, som er teknisk sjef i selskapet, fekk med seg ei gruppe av tilsette, både røktarar og driftsleiarar, og reiste rundt for å sjå kva som er av tiltak og kva som fungerer, fortel han.

Konklusjonen deira var at det beste i dag er tubenøter. Seks vart levert i februar, og sju til er i ferd med å bli innstalert i desse dagar.

- Me har allereie spart to avlusingar på desse lokalitetane. I dag er me vel det selskapet som har flest tubenøter i kommersiell drift.

Og tiltaka ser ut til å hjelpe. Generelt er det låge lusetal i Hardanger så langt i år.

- Mange driftsleiarar rapporterer tilbake at dei ikkje har hatt så fine tider på lenge. Det er kjekt at det fungerer det ein gjer.

Turboliv

Arbeidsdagane som oppdrettar er varierte. Med si utdanning er Sondre Eide den som dagleg leiar i selskapet. Broren Erlend har ingeniørutdanning med litt biologi. Han er sjef for det tekniske og brukar tid ute på merdkanten.

- Det kjekkaste er når det går i hundre. At det går framover. Me set oss mål og landar dei. Å ha prosjekt og få ting til - at det skjer noko, seier Eide.

Men frå hausten av tar livet ei ny vending. Då blir han far for første gong, til ein gut.

- Eg trur det blir eit fint aspekt i livet. Eg gler meg til det.

Han har sjølv erfaring som barn frå eit turboliv som lakseoppdrettar. Mange av sommarferiane vart brukt ute på oppdrettsanlegg. Alle fredagane var avhengig av korleis lakseprisane var. Alle feriane var lagt til når laksen var minst aktiv, og var det sjukdom vart ferien avbroten.

- Det handlar jo om at oppdrett ikkje er ein jobb, det er ein livsstil. Fisken pustar om det er fredag eller søndag, ni på kvelden eller tidleg morgon. Ein fisk er ein fisk og må passast på. Slik er det. Me er ein oppdrettsfamilie, seier han.

Silicon Valley

Delar av utdanninga si tok Eide i USA. I eit og eit halvt år studerte han i San Francisco, i området rundt Silicon Valley.

- Det har gitt meg mange impulsar med tanke på det å sjå eit problem og få folk til å løyse det eigentlege problemet. Eg var der i 2014-15 og mykje har endra seg sidan då. Driven etter å få ting med kunstig intelligens låg der, med Tesla som pusha for å få bilane til å bli sjøldrivne. Den gongen var det ikkje mange som trudde det. I dag er det ikkje mange som snakkar om at det ikkje skjer, men om når det skjer. Det heng saman med at datakrafta har utvikla seg enormt. Sensorikk og datainnhenting har mogleggjort det som ein i 2014 ikkje trudde var mogleg. Det å sjå problema, få eit objektivt datagrunnlag og sette inn ressursane til å løyse det, var noko som inspirerte, seier han.

Det førte mellom anna til eit samarbeid med selskapet Searis i Trondheim allereie i 2015 om datainnhausting og å bruke data smartare i bedrifta.

I dag kan alle røktarane følgje med fôringa og spreiinga frå kvar enkelt spreiar, og følgje med på oksygennivået sekund for sekund, samstundes som dei enkelt kan snakke saman om det som skjer der og då.

Måtte overta som ung

I november i fjor døydde faren Knut Frode Eide etter mange års kamp mot kreftsjukdomen. Det har lenge vore klart at det var han som skulle overta som dagleg leiar.

- Me visste jo at pappa var sjuk i mange år, frå eg var rundt 20. Eg visste at eg måtte tileigna meg ein viss kompetanse. Det er aldri kjekt å mista far sin, men me visste jo kva som ville skje. Fordelen, når ein veit ting skal skje, er at ein blir merksam på å bruke tid saman og ha det fint i lag – og førebu seg på å ta over stafettpinnen. Det var nok også han veldig bevisst på. Han sette meg nok i situasjonar der eg har fått utvikla meg.

- Vårt motto er at me vil ha kontoret ut på merdkanten og merdkanten inn på kontoret. Alle folka våre er like viktige for at me skal få dei resultata me får. Me har ulik kompetanse som gjer at me gjer ulike ting for at tannhjulet i maskineriet skal trille og gå, seier han.

Norsk laks i Nepal

Sjølv om oppdrett er ein livsstil, har også oppdrettarar litt fritid. Då likar Sondre Eide og på fjelltur eller å gå på ski.

- Eg likar også å reise og oppleve ulike kulturar. Eg studert i USA med studentar frå 98 ulike nasjonalitetar. Eg synts det er fascinerande å kunne oppleve det eg òg kona gjorde i februar då me var i eit bryllaup i Nepal og sat i Katmandu og fekk servert norsk laks.

Men i sommar er det andre ting enn reiser som skal prioriterast.

- Det blir nok ein litt roleg sommar, seier han og smiler og tenkjer på at han skal bli far.

Litt opplevingar blir det likevel tid til. I veka som kjem skal han få med seg konserten til Foo Fighters på Koengen i Bergen. Men det er eit anna band som er favoritten.

- Eg er veldig glad i AC/DC. Ei god kulturoppleving for meg vil vere ein konsert med dei saman med gode kameratar, seier han.

Trur på å utvikle opne merdar

- Kva ville du gjort dersom du var fiskeriminister for ein dag?

- Eg ville jobba for å få fram alle realitetane med lakseoppdrett. Me veit at klima og CO2 er ein viktig del. Eg trur landanlegg er ein del av framtida, med større smolt, men å produsere slaktefisk på land har eg ikkje tru på – ikkje i Noreg. CO2-avtrykket på land er dobbelt så stort som i sjø. Eg ville funne ut korleis ein kan intensivere og stimulere innovasjonen på opne merdar i sjø. Det er maskineriet i norsk lakseoppdrett.

- Kven i næringa fortener skryt?

- Det er mange som gjer det godt og prøver ut nye ting som Sulefisk med lukka merd, Bremnes Seashore med tubenøtene, og ikkje minst samarbeidet i heile produksjonsområde 3. Det tette og gode forholdet som me har med naboane våre Tombre og Lingalaks mellom anna med termisk avlusing. Det er mange som samarbeider godt og fortener skryt. Dette er ein fabelaktig bransje å jobbe i. Eg synst det er veldig kjekt å lese om folk som har fått ting til, om det er med utviklingstillatelsar eller andre ting. Det er mange råflinke folk rundt omkring, og dei må me læra av.